Supersnelle blaastest voor corona moet maatschappij weer op gang brengen

Dit artikel is geschreven door Maarten Keulemans voor Volkskrant
Gepubliceerd op 14 oktober 2020.

Wie volgende maand naar de teststraat gaat voor een coronatest, krijgt bij de ingang wellicht eerst een blaasproef. Een in Nederland ontwikkelde ademmeter kan bij ongeveer driekwart van de bezoekers direct zeggen dat ze geen covid hebben, als ruwe voorselectie bij de teststraat.

Dat zou in één klap tienduizenden wattenstaafjestests per dag kunnen uitsparen en de druk op de teststraten enorm verlichten. Ook voor scholen, bedrijven en zorgmedewerkers biedt de blaastest uitkomst: wie zeker géén corona heeft, hoort het meteen en kan weer aan het werk; de rest moet alsnog een vervolgtest ondergaan voor uitsluitstel. Het ministerie voor VWS heeft honderden van de apparaten besteld bij het Leidse bedrijf Breathomix.

De afgelopen weken draaide de ademtest op proef mee in een teststraat in Amsterdam. ‘En de resultaten zijn superpositief’, zegt Rianne de Vries van Breathomix desgevraagd. ‘Het apparaat doet precies wat we hoopten, namelijk met een hoge nauwkeurigheid tegen de meeste mensen zeggen: jij hebt het in elk geval niet.’

Stadions
Wellicht kunnen blaastests op termijn ook helpen evenementen en stadions weer vol te krijgen, is de overtuiging van hoogleraar innovatieve chirurgische technieken Nicole Bouvy (Maastricht UMC), die enkele andere ‘elektronische neuzen’ onderzoekt. ‘Ik geloof echt dat dit de uitkomst gaat worden om de maatschappij weer een beetje op gang te krijgen. Het is een supersneltest: meteen uitslag. En het kost niks.’

Of de Leidse test daarbij de toekomst heeft, vindt ze lastig in te schatten. Zo is het Finse bedrijf Deep Sensing Algorithms momenteel al bezig met de productie van zo’n honderdduizend exemplaren van een vergelijkbare ademtest, weet Bouvy. ‘Veel zal afhangen van hoe snel ze in Leiden kunnen opschalen.’ De doorontwikkeling van een andere veelbelovende blaastest, van de Universiteit Twente, is mede om die reden stilgevallen. Met die elektronische neus zag Bouvy in Maastricht vergelijkbare resultaten.

De Vries, die nog aan haar proefschrift werkt, begon twee jaar geleden met enkele andere jonge wetenschappers Breathomix om de ‘Spironose’ verder te ontwikkelen. Destijds was het apparaat nog bedoeld als blaastest om aandoeningen zoals astma, COPD en kanker op te sporen.

Maar voor covid-19 werkt het ook, blijkt inmiddels uit de uitkomsten van de proef die Breathomix samen met het Leids Universitair Medisch Centrum en het Rotterdamse Franciscus Gasthuis en Vlietland uitvoerde in de teststraat. Ruim 1.800 mensen passeerden de revue, van wie er zo’n 1.350 na de blaastest eigenlijk al direct naar huis hadden gekund, zegt internist-infectioloog Geert Groeneveld (LUMC), die het onderzoek leidde.

IJzeren neus
‘Die grens kun je strakker leggen, of minder strak, al naar gelang de situatie’, zegt hij. Zo had hij de ijzeren neus ook soepeler kunnen inregelen, zodat zo’n 1.600 mensen direct naar huis konden. Daarbij hadden dan wel enkele personen gezeten die nu positief testten.

‘Zulke keuzes zijn niet aan ons. En in praktijk zal het per situatie verschillen wat je acceptabel vindt’, denkt De Vries. RIVM-viroloog Chantal Reusken, die de beoordeling van sneltests coördineert, opperde in de Volkskrant onlangs dat er wellicht situaties zijn waarin een grove, maar vlugge test vanwege zijn snelheid kan helpen om in elk geval de meest besmettelijke mensen snel uit een menigte te vissen.

De elektronische neus meet niet één stofje, maar meet veranderingen in de complexe mix van vluchtige organische moleculen die we naast CO2 en waterdamp uitademen. ‘Bij ziekte verandert immers een hele cascade aan biologische processen’, zegt De Vries.

Mondstukje
Door de machine te trainen met de adem van honderden mensen met en zonder corona, leerde de neus te herkennen wie in elk geval coronavrij is. Maar wellicht is het op den duur ook mogelijk het apparaat te leren herkennen wie wél positief is, stelt Bouvy.
Bij elkaar duurt de test driekwart minuut: ongeveer een halve minuut in het apparaat ademen, en een paar seconden wachten op de uitslag. Daarna kan het blaasapparaat na desinfectie en vervanging van het mondstukje en filter opnieuw worden gebruikt. Een test kost enkele euro’s, stelt De Vries.

Een vraag is nog of de test ook ‘asymptomatische’ geïnfecteerden herkent, mensen die wel het virus aanmaken maar geen ziekteverschijnselen hebben. Omdat dergelijke op het oog gezonde mensen niet vaak naar de teststraat komen, is vervolgonderzoek op de subgroep nodig, zegt Groeneveld. ‘We weten het gewoon nog niet.’

Alcohol
Bij bredere inzet voorziet Bouvy ook een logistieke hobbel: ‘Als je hem inzet bij het stadion, en je vindt iemand die misschien positief is, moet je daar wel onmiddellijk een vervolg aan geven.’ Covid is immers een ziekte die men wettelijk moet melden. ‘Er moet dus altijd een lijntje zijn naar de GGD of de huisarts’, stelt Bouvy.

Een kleiner, technisch nadeel heeft de elektronische neus ook: als hij alcohol bespeurt, geeft hij prompt een foutmelding. Desinfecteren kan dus niet met alcohol. ‘En je moet 6 tot 8 uur van tevoren niet drinken’, zegt Groeneveld. ‘Daar kan hij niet goed tegen.’